---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома╝ возьмуць старт вялЁзныя зоркалёты Ё
накЁруюцца да далёкЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ╝жо ╝ наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ╝жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралётчыка╝ у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
лёсе Ё знаходках расказваецца ╝ гэтым зборнЁку фантастычных апавядання╝.
Усё навокал было аднастайнае, панылае: голыя, разбураныя часам горы,
кратэры з апла╝ленымЁ схЁламЁ, пясчаныя плато, звЁлЁстыя, як рэчышчы
колЁшнЁх рэк, сухЁя далЁны. Нешта сярэдняе памЁж Месяцам Ё Марсам.
Углядаючыся ╝ гэты сумны пейзаж, Балачан Ёншы раз сам здзЁ╝ля╝ся, чаго гэта
ён трапЁ╝ сюды, хаця менавЁта цераз ягоную настойлЁвасць Ё адкрылЁ тут
назЁральную станцыю. Аднак на ЗямлЁ яму ╝сё ╝я╝лялася Ёнакшым.
Экспедыцыя Тура╝ца, якая вярнулася з прасторы па╝стагоддзя назад,
за╝важыла на гэтай планеце сЁстэмы Лаланда нешта незвычайнае. Быццам, як
толькЁ далёкЁ Ё яркЁ Лаланд хава╝ся за небасхЁлам Ё на небе блакЁтным
россыпам успыхвалЁ зоркЁ, у вузкЁх цяснЁнах, што былЁ паблЁзу стаянкЁ
зоркалёта Тура╝ца, узнЁкалЁ таямнЁчыя шорахЁ.
Тады Тура╝цу не вельмЁ паверылЁ. Ад планеты, якую папярэднЁя экспедыцыЁ
назвалЁ Каменным мячыкам, нЁхто нЁчога незвычайнага не чака╝. Паведамленне
паклалЁ ╝ архЁ╝, Ё там яно праляжала аж да таго часу, пакуль на яго не
наткну╝ся ён, Балачан.
Хто Ёншы на╝рад цЁ звярну╝ бы ╝вагу на гэтыя радкЁ мЁж вялЁзнай па
аб'ёму Ё разнастайнасцЁ ЁнфармацыЁ, якую даставЁла экспедыцыя. Балачан жа
любЁ╝ касмЁчныя загадкЁ, лЁчы╝, што кожная з'ява павЁнна мець тлумачэнне.
Гэта не мела.
Балачан адшука╝ Тура╝ца, якЁ ╝жо не хадзЁ╝ у прастору, Ё папрасЁ╝
расказаць пра тыя шорахЁ больш падрабязна, чым было ╝ справаздачы. НачальнЁк
экспедыцыЁ нЁчога асаблЁвага не дада╝. Сказа╝, што Ёх уразЁла адчуванне
нейкай перамены ╝ начным жыццЁ планеты, Ё хаця яны яе не зразумелЁ, у
дзённЁку, аднак, зрабЁлЁ запЁс. Чаму не пранЁклЁ ╝ сутнасць? ПашкадавалЁ
часу, бо нЁчога пэ╝нага не бачылЁ. Балачан, калЁ ╝жо яму што ╝бЁвалася ╝
галаву, рабЁ╝ся напорыстым. Ён цэлы дзень туза╝ пытаннямЁ Тура╝ца, Ё ╝рэшце
╝ густым тумане, якЁ ахутва╝ таямнЁцу шораха╝, нЁбы блЁсну╝ няпэ╝ны промнЁк.
У адну з начэй, як успомнЁ╝ Туравец, у Ёх двойчы прападала радыёсувязь памЁж
зоркалётам Ё пошукавымЁ групамЁ, якЁя працавалЁ ╝ цяснЁнах. Ненадо╝га,
хвЁлЁны на тры кожны раз. Прычыну высветлЁць, аднак, не ╝далося.
СпецыялЁсты зоркалёта тады выказалЁ меркаванне, што ва ╝сЁм было,
вЁдаць, вЁнаватае пераменнае сЁлавое поле планеты, якое на той выпадак магло
рэзка ╝змацнЁцца. ╤ хаця нЁхто раней гэтага поля не за╝важа╝, слова
"пераменнае" адыграла сваю ролю Ё з вывадам спецыялЁста╝ пагадз'шЁся. Таму Ё
трапЁла паведамленне Тура╝ца на палЁцу ╝ сховЁшча. А Балачана супадзенне
насцярожыла.
Пасля размовы з Тура╝цом Балачан распача╝ бурную дзейнасць. ХадзЁ╝ па
камЁтэтах АкадэмЁЁ навук, даказва╝, пераконва╝, патрабава╝. ╤ дамогся
свайго. Разам з двума добраахвотнЁкамЁ, такЁмЁ ж шукальнЁкамЁ касмЁчных
таямнЁц - Камаем Ё ТарасевЁчам, - ён апыну╝ся на Каменным мячыку. З таго дня
прайшло ╝жо сорак зямных сутак, а ён усё яшчэ не мог па-шчырасцЁ сказаць,
дарэмна цЁ не ляцелЁ яны сюды. КалЁ Ё была таямнЁца, то планета моцна
трымала яе, паспяхова хаваючы ад чужых вачэй Ё вушэй. Здавалася, не хопЁць
таго года, якЁ бы╝ адмераны Балачану Ё таварышам на пошукЁ таямнЁцы планеты.
Кожны вечар адзЁн з Ёх тройкЁ адпра╝ля╝ся да цяснЁн, дзе людзЁ Тура╝ца
адзначылЁ начныя шорахЁ. Там была створана назЁральная станцыя. Ва ╝тульным
домЁку, абсталяваным дасканалай тэхнЁкай, можна было, не баючыся нЁчога
непрадбачанага, сачыць за тым, што адбываецца на схЁлах гор Ё ╝ далЁнах. А
сачыць, уласна, не было за чым. Пра╝да, шорахЁ ╝знЁкалЁ. Чуйныя прыборы
╝ла╝лЁвал! нешта падобнае на рух, быццам нехта спрытны Ё асцярожны кра╝ся
па╝з сцены назЁральнай станцыЁ. ПрынамсЁ, так гучалЁ ╝ навушнЁках гэтыя
шорахЁ. Але калЁ Ёх пакЁдалЁ Ёстоты, то былЁ яны, напэ╝на, невЁдзЁмкамЁ, бо
на экранах нЁ разу не мЁльгну╝ нават цень. ╤ Камай з ТарасевЁчам усё часцей
за╝важалЁ Балачану, што шорахЁ хутчэй за ╝сё ╝знЁкаюць у вынЁку значнай
рознЁцы дзённых Ё начных тэмператур, якЁя параджаюць пэ╝ныя электрычныя
з'явы.
Гэта было вельмЁ падобна на пра╝ду, Ё ╝ Балачана пасля такЁх размо╝
пачынала трывожна ныць сэрца. Ён пакутлЁва дума╝ тады, цЁ не дапусцЁ╝
памылкЁ, падда╝шыся ╝я╝най загадкавасцЁ выпадку. Потым перакананасць брала
верх. ШорахЁ ж ЁснавалЁ, а сЁлавое поле - не. ╤ нават калЁ ён з хлопцамЁ
высветлЁць, чаму перарывалася сувязь, вядома, калЁ гэтая з'ява мае дачыненне
да планетных умо╝, то Ё тады яны не дарэмна прыбылЁ сюды. Але, як на тое,
сувязь працавала бездакорна, Ё Балачан губля╝ся, што яму разгадваць - шорахЁ
цЁ правалы ╝ сувязЁ.
- Слухай, Балачан, - сказа╝ аднойчы ТарасевЁч, вярну╝шыся з начнога
дзяжурства, - давай адкладзём наша паляванне за шорахамЁ. Усё ро╝на, калЁ Ёх
робяць зданЁ, мы Ёх не за╝важым.
Наставала ранЁца Ёх сорак першага дня на Каменным мячыку. У далёкай
вышынЁ засвяцЁлЁся няпэ╝ныя залацЁстыя водблЁскЁ.
- Падман, бутафорыя, - працягва╝ ТарасевЁч, кЁваючы на пасвятлелае
неба. - Гэта сЁмвалЁчная атмасфера не захо╝вае нЁ цяпла, нЁ холаду. Таму Ё
трашчыць усё навокал.
- Уначы? - нечакана пачулася з суседняга пакоя, дзе спа╝ Камай.
Балачан прыслуха╝ся. У гэтым пытаннЁ-рэплЁцы мЁльгну╝ нейкЁ прыхаваны
сэнс.
- Табе мала начных? - ТарасевЁч зазЁрну╝ у пакой таварыша.
- Мала! - Камай выйша╝, не апрану╝шыся, у трусах, нЁбы былЁ яны на
роднай ЗямлЁ, а не за трыльёны кЁламетра╝ ад яе. - Ты мне скажы, чаму ╝дзень
мы нЁчога падобнага не чуем?
- Бо не слухаем, - пацЁсну╝ плячыма ТарасевЁч Ё падышо╝ да столЁка, на
якЁм дзяжурны Балачан рыхтава╝ яму сняданак. - Быка з'е╝ бы!
- Учора слуха╝, - не адстава╝ Камай.
ТарасевЁч насмешлЁва зЁрну╝ на яго Ё адправЁ╝ у рот ладны кавалак
смажанага мяса. Не пражава╝шы добра, з'едлЁва спыта╝:
- Трашчыць?
- Як тонкЁ лёд пад нагамЁ...
Камай бы╝ сур'ёзны, Ё Балачан раптам адчу╝ непакой.
- Пакуль ты вартава╝ зданЁ, я пара╝но╝ва╝ запЁсы шума╝...
- ╤ што? - не вытрыма╝ Балачан.
- Ёсць рознЁца. Дакладней, уначы выдзяляюцца Ёншыя шумы, вЁдаць, тыя,
якЁя мы ╝мо╝на называем шорахамЁ. - Ён заскочы╝ у лабараторыю Ё прынёс
стужку, на якой пяро асцылографа пакЁнула хвалепадобныя сляды. - Вось
паглядзЁце самЁ.
Балачан бы╝ гатовы расцалаваць Камая. Але стрыма╝ эмоцыЁ, пабая╝ся
кпЁна╝ вострага на язык ТарасевЁча. ╤ яшчэ яму было нЁякавата, што гэта
простая думка аб пара╝наннЁ шума╝ прыйшла ╝ галаву не яму, старшаму ╝ Ёх
маленькай групе, а Камаю, хлопцу, якЁ толькЁ-толькЁ скончы╝ унЁверсЁтэт.
Узя╝шы стужку, ён нЁчога не сказа╝ таварышам Ё зачынЁ╝ся ╝ лабараторыЁ.
- Што гэта са старым? - здзЁвЁ╝ся ТарасевЁч. Балачан бы╝ старэй Ёх год
на дзесяць, не болей. Аднак Ём, дваццацЁпяцЁгадовым, ён здава╝ся пажылым. Да
таго ж, яны не забывалЁ, што за яго плячыма адкрыццё лёсу зоркалёта, якЁ
адправЁ╝ся некалЁ да Палукса. Таму Ё называлЁ Балачана памЁж сабой старым.
- А ты спакойны? - не адказваючы, спыта╝ Камай.
- ПарсекЁ - не тая адлегласць, якую мераюць дзеля забавы. Я таксама
хачу знайсцЁ нешта новае. ╤ нЁ ты, нЁ стары не можаце папракнуць мяне, што я
раблю нешта не так. Але хЁба мая вЁна, што мы гонЁмся за мЁражом?
- Не верыш Балачану?
- Я не ╝ адпачынку Ё буду рабЁць усё, што ён загадае.
- Ты нЁбы перакладваеш адказнасць.
- ДзЁвак ты, Камай, у нас адзЁн лёс. Але я аддаю перавагу надзейнай
ЁдэЁ.
Камай хаце╝ нешта адказаць на гэта. ТарасевЁч перабЁ╝ яго:
- Даруй, я стамЁ╝ся.
Камай пачака╝, пакуль ён пойдзе, Ё падышо╝ да акна. ╤х база была
абсталявана на тэрасе, якая ╝тварылася на па╝днёвым схЁле старой гары.
Тэраса была ро╝ная, як спецыяльна прыгладжаная, навЁсала над шырокай
далЁнай, Ё з яе добра прагледжвалЁся нават аддаленыя на дзесяткЁ кЁламетра╝
горы. Самае месца для базы на планеце, дзе няма зручных дарог.
Акно было шырокае, на ╝сю сцяну, Ё прапускала столькЁ святла, што часам
Камаю здавалася, нЁбы ён фЁзЁчна адчувае, як хвалЁ фатона╝ нястрымным
патокам урываюцца ╝ памяшканне Ё вось-вось змятуць хлЁпкую празрыстую
перашкоду на сваЁм шляху, якой была шыба з тонкага пластыку. Святла
даходзЁла столькЁ, што без цьмяных акуляра╝ немагчыма было до╝га глядзець
праз акно - нават блЁзкЁя прадметы злЁвалЁся ╝ адно Ё ╝ вачах з'я╝лялася
рэзь.
Але людзЁ не хацелЁ заценьваць сваё акно. Пасля до╝гЁх год, праведзеных
у чорнай прасторы воддаль ад роднага Сонца, Ём Ё чужы Лаланд з яго нясцерпна
яркЁмЁ праменнямЁ раптам зда╝ся блЁзкЁм. Яны не маглЁ нацешыцца з яго
святла.
Недзе там, унЁзе, дзе ад далЁны, як прапЁленыя, адгалЁно╝валЁся тры
вузкЁя камянЁстыя цяснЁны, прытулЁлася назЁральная станцыя. Адсюль яе
простым вокам не разгледзець - маленькЁ, на адну аператарскую залу домЁк без
акон. Уначы, калЁ вядуцца назЁраннЁ, яны непатрэбныя. ╤х замяняюць экраны,
звязаныя з гравЁметрамЁ, ЁнфралакатарамЁ, сейсмографамЁ, энерга╝ло╝нЁкамЁ Ё
ЁншымЁ прыборамЁ, якЁя патрэбны, каб нават малекула, чужародная гэтаму
асяроддзю, не засталася неза╝важанай.
Камаю ╝спомнЁлася яго першае дзяжурства на назЁральнай станцыЁ. Балачан
прапанава╝ тады пабыць разам. Ён адмовЁ╝ся. З упартасцЁ. Хаця на добры лад
варта было згадзЁцца. Бо тая ноч далася яму ╝ знакЁ. Ён бы╝ увесь у
напружаным чаканнЁ нечага таямнЁчага якое вось-вось павЁнна адбыцца за
сценкамЁ домЁка. Не адрыва╝ вачэй ад экрана╝, прыслухова╝ся да ма╝клЁвага
дынамЁка. Хутка ╝ яго пачало мроЁцца ╝ вачах, Ё ён ужо не разуме╝, цЁ то яму
здалося, цЁ то на самай справе на экране лакатара паплылЁ няпэ╝ныя,
зменлЁвых абрыса╝ ценЁ. Ён нават прапусцЁ╝ першы шорах. Да яго дайшло, што
дынамЁк ажы╝ толькЁ тады, калЁ шорах па╝тары╝ся. Аднак шорахЁ былЁ яго
адзЁным здабыткам, як высветлЁлася ранЁцай. ╤ не толькЁ яго, як аказалася
пазней...
- ЯкЁм здаецца свет праз чорныя акуляры?
Камай азЁрну╝ся. Балачан стая╝ побач.
- Нешта мы не так робЁм.
Балачан адвярну╝ся ад акна, агледзе╝ пакой - прасторны, амаль без мэблЁ
- два сталы Ё некалькЁ крэсла╝, усмЁхну╝ся:
- Жывём, як на ЗямлЁ.
- А працуем, як у космасе.
Зно╝ нешта трывожнае для сябе пачу╝ Балачан у гэтых словах Камая.
Пасур'ёзне╝, спыта╝:
- Абрыдла?
Камай пама╝ча╝, быццам правяра╝ сябе, проста адказа╝:
- Не.
Балачан задаволена кЁ╝ну╝ галавой, прапанава╝:
- Пабываем у цяснЁнах, зараз?
ГравЁлёт апусцЁ╝ся побач са станцыённым домЁкам. Лаланд ужо схава╝ся за
горы, Ё ╝ далЁне зрабЁлася цемнавата. Балачан выскачы╝ з кабЁны, са
здавальненнем расправЁ╝ мускулы. На прыцярушаным тонкЁм пластом пылу
каменным доле вЁднелЁся сляды, пакЁнутыя ЁмЁ ╝ мЁнулыя прыезды. А далей
прасцЁралася няходжаная цалЁна.
- Яшчэ адзЁн доказ на карысць ТарасевЁча, - зазначы╝ Камай.
Балачан нЁчога не адказа╝ Ё, нахЁлЁ╝шы галаву, пакрочы╝ да ╝вахода ╝
блЁжэйшую цяснЁну. Камай, сочачы за адбЁткамЁ яго падэшва╝ на пыле, пастая╝,
аж пакуль ён не схава╝ся за павароткай, Ё тады пайшо╝ за Ём. Каменны мячык
бы╝ меншы за Зямлю, Ё вага людзей тут была адпаведна меншая. Аднак ногЁ,
адвыклыя ад працяглай нагрузкЁ, шаркалЁ, чаплялЁся за скрытыя пад пылам
зацвярдзелыя камякЁ, падгЁналЁся на ро╝ным месцы. Камаю падумалася, што Ём
трэба больш рухацца, часцей рабЁць вылазкЁ па наваколлЁ. Гэта Ё для справы
будзе карысна, бо яны па сутнасцЁ нЁчога пра планету не ведаюць, ва ╝сЁм
даверылЁся вывадам экспедыцыЁ Тура╝ца. А ёсць жа тут, напэ╝на, Ё Ёншыя
цЁкавыя куткЁ.
КалЁ Камай павярну╝ у цяснЁну, Балачан бы╝ ужо далекавата. Ён крочы╝
больш упэ╝нена, лягчэй, чым Камай. На адлегласцЁ нават не за╝важалася, што
ён апрануты ╝ скафандр, Ё каб не гермашлем - празрысты блЁскучы шар на
галаве, можна было б падумаць, што чалавек у звычайным зямным убраннЁ.
ЦяснЁна была до╝гая Ё вузкая. Яе гранЁтныя бакЁ амаль не пашыралЁся
╝версе, былЁ гладкЁя Ё ро╝ныя, як аблЁцаваныя. Камай ужо заглядва╝ сюды,
калЁ ставЁлЁ станцыю. Тады ╝ яго не хапЁла часу, каб па-сапра╝днаму ацанЁць
гэту прыгажосць. А ╝ начныя дзяжурствы Балачан не дазваля╝ выходзЁць вонкЁ,
ды ╝ цемры нЁчога гэтага Ё не ╝бачыш.
Не╝забаве Балачан спынЁ╝ся, узня╝ галаву, нешта выглядаючы на стромкЁм
схЁле.
- Што там? - крыкну╝ Камай.
Балачан пачака╝ яго, тады растлумачы╝:
- Тут пачынаецца зона найбольшай акты╝насцЁ шораха╝.
Камай слЁзгану╝ позЁркам па каменнай сцяне. НЁчога адметнага. Такая ж,
як Ё на пачатку цяснЁны. На╝рад цЁ маглЁ шорахЁ ╝знЁкаць недзе тут.
- Гэ-эй, турысты, дзе вы блукаеце?
Голас прагуча╝ неспадзявана. Камай з Балачанам здзЁ╝лена павярнулЁся
тварамЁ адзЁн да аднаго Ё засмяялЁся. Не, гэта была не вестка ад таго, хто
шоргае нябачнымЁ падэшвамЁ па планеце ╝начы. Гэта бы╝ знак ад ТарасевЁча.
- Хутка вернемся, - паабяца╝ Балачан таварышу, якЁ выклЁка╝ Ёх з базы.
- Як за╝сёды, нЁчога новага? - шлемафон дакладна перада╝ ЁронЁю, якую
╝кла╝ у свае словы ТарасевЁч.
- А што б ты хаце╝? - пакры╝дзЁ╝ся Камай.
- НЁчога, бо я нЁчога не чакаю.
- Га, Балачан! Давай дакажам малаверу Ё знойдзем жывую Ёстоту вунь на
той гары! - Камай раптам развесялЁ╝ся. - Я веру Тура╝цу.
- Якая патэтыка! - не сунЁма╝ся ТарасевЁч. - А ты што скажаш, камандор?
- Абед гатовы?
ТарасевЁч папярхну╝ся, а Камай зарагата╝.
Пазней, калЁ яны ╝трох сядзелЁ за абедзенным сталом, Балачан сам
вярну╝ся да гэтай размовы.
- Мы дапускаем памылку, - нечакана для таварыша╝ сказа╝ ён, - вельмЁ
даверылЁся прыборам.
- Яны дасканалыя, - запярэчы╝ Камай.
- ╤ бездапаможныя без чалавека, - за╝важы╝ Балачан.
- Як Ё чалавек тут, - уставЁ╝ ТарасевЁч.
- Табе абы спрачацца, - папракну╝ яго Камай.
- Хто пярэчыць? - не звярну╝ увагЁ на Камаеву рэплЁку Балачан. - Але
яшчэ няма штучнага мозгу, мацнейшага за чалавечы...
- Ты хочаш сказаць, што мы павЁнны пашырыць пошукЁ? АблазЁць усю
планету? Так? - ажывЁ╝ся Камай. Яго самога не надта задавальняла роля
рэгЁстратара пры экранах назЁральнай станцыЁ. - Марнатра╝ства - сядзець
увесь дзень на базе.
- ╤ ╝начы таксама.
- ╤нструкцыя... - разгубЁ╝ся Камай. Ён веда╝, што ╝ Ёнструкцыях,
складзеных для касмЁчных разведчыка╝, было шмат ад фармальнага. Але разам з
тым ён веда╝, што гэты фармалЁзм неабходны, бо загадзя ╝сяго не
прадугледзЁш, а неасцярожнасць часта прыводзЁць да бяды. Таму ён нагада╝: -
Пункт пяты восьмага параграфа гаворыць: "Пакуль не высветлена сутнасць
з'явы, нельга лЁчыць, што чалавеку нЁчога не пагражае".
- У ЁнструкцыЁ ёсць дадатак, помнЁш: "За выключэннем выпадка╝, калЁ
з'ява непасрэдна пагражае жыццю чалавека", - усмЁхну╝ся Балачан.
- Не магу з табой спаборнЁчаць, - адмахну╝ся Камай, - ты, напэ╝на,
ведаеш усе параграфы Ё дадаткЁ, пачынаючы з эпохЁ ранняга космасу. Аднак у
дадзеным выпадку нашаму жыццю нЁчога не пагражае.
- Каб не ты падкЁну╝ мне там у цяснЁне гэту Ёдэю, я сказа╝ бы, што ты
занадта правЁльны чалавек для даследчыка, - Балачан хЁтравата блЁсну╝
вачыма. - Так што не прыкЁдвайся. ╤ не глумЁ ╝ сабе, калЁ яна часам наведвае
цябе, тую вар'яцкую Ёскарку, якая адна абяцае вялЁкае адкрыццё. Не бойся яе!
- Мудрацы! - ТарасевЁч дэманстраты╝на пазяхну╝, пасуну╝ на край стала
брудны посуд, пачака╝, пакуль робат прыбярэ, Ё ╝ста╝: - То я пайду падрыхтую
гравЁлёт. Так, камандор? ╤ праб'ю дзЁрку ╝ корпусе, каб стварыць гэту самую
пагрозу, - ён засмяя╝ся Ё выйша╝.
- Зайздрошчу ТарасевЁчу, - сказа╝ Камай, - нЁякЁх сумнення╝.
- А ты не думаеш, што гэта занадта простае тлумачэнне? - задумлЁва
адказа╝ Балачан.
- Мудрэц, - тонам ТарасевЁча па╝тары╝ Камай Ё спыта╝: - Мне на станцыю
цЁ з табой?
- Твая чарга дзяжурыць, значыць, на станцыю. А я паспрабую парушыць
тваю Ёнструкцыю. Як ты глядзЁш на гэта?
- Табе не дакажаш. Але хоць не пакЁдай гравЁлёта, - ён са студэнцкай
пары з павагай ставЁ╝ся да Ёмя Балачана Ё таму не адчува╝ за сабой права
аспрэчваць яго рашэннЁ, нават нечаканыя, нелагЁчныя.
Балачан мо╝чкЁ кЁ╝ну╝ галавой. Не мог ён сказаць клапатлЁваму таварышу,
што яго парада пустая. Бо якая рознЁца - сядзець на станцыЁ цЁ ╝ кабЁне
гравЁлёта? А яму было важна на свае вочы паглядзець начную далЁну, пакратаць
каменнЁ пальцамЁ, адчуць ледзь уло╝ны посвЁст ветру ╝ вузкЁх цяснЁнах. ╤
шорахЁ. Каб можна было пачуць Ёх уласным вухам, без пасрэднЁка╝ - прыбора╝.
МенавЁта пачуць, а не разглядаць Ёх перакладзенымЁ на мову лЁчба╝ Ё
графЁка╝, быццам прэпарыраванымЁ. Але пра гэта ён можа толькЁ марыць.
Астаткавая атмасфера Каменнага мячыка не толькЁ моцна разрэджана, а Ё
адрознЁваецца ад зямной. Так што, мажлЁва, дарэмна ён ломЁцца ╝ адчыненыя
дзверы - нават выйша╝шы з кабЁны, ён, пазба╝лены тых самых прыбора╝, якЁя
саступаюць чалавечаму мозгу, убачыць Ё зразумее яшчэ менш.
Гэта бы╝ не надта аптымЁстычны вывад, Ё ╝ся Ёстота Балачана
пратэставала супраць яго. ПагадзЁцца з Ём - значыць прызнаць, што ёсць мяжа,
за якую чалавеку не пераступЁць.
Апо╝начы Камай паведамЁ╝, што прыборы зно╝ адзначылЁ з'я╝ленне шораха╝.
Балачан адразу ж выеха╝ з базы. Апыну╝шыся над далЁнай, ён бясшумна апусцЁ╝
гравЁлёт, прытулЁ╝ яго пад скалой. Потым схамяну╝ся, засмяя╝ся. Усё-такЁ
дзейнЁчае Ёнстынкт самааховы: хЁба нельга было пакЁнуць гравЁлёт пасярод
далЁны? Павесялелы Балачан лёгка пераскочы╝ цераз борт.
Начная далЁна аказалася таксама прыгожай. Скупое адлюстраванае святло,
якое пасылала на Каменны мячык суседняя планета, не пакЁдала па╝ценя╝, Ё
гэта стварала ЁлюзЁю прывычнасцЁ, натуральнасцЁ. Быццам знаходзЁ╝ся Балачан
у ГЁмалаях, а з неба свяцЁ╝ самы звычайны Месяц. ДалёкЁя скальныя
нагрувашчваннЁ ╝я╝лялЁся хвойнымЁ купЁнамЁ, асобныя магутныя валуны -
гмахамЁ, з акон якЁх зусЁм няда╝на лЁлЁся яркЁя электрычныя струменЁ.
╤мкненне на чужой планеце за╝сёды шукаць зямнога падабенства, уласцЁвае,
наколькЁ веда╝ Балачан, усЁм касмана╝там, здзЁ╝ляла яго. Аднак Ё яго самога,
аказваецца, яно не абмЁнула. Ня╝жо ён, не за╝важаючы, сумуе па ЗямлЁ? А
можа, гэта проста ╝нутраная перакананасць, што няма ╝ Сусвеце нЁчога
лепшага, дасканалейшага, чым усё зямное? ╤ цЁ не перашкаджае гэта людзям на
чужых планетах, дзе шмат што не ╝кладваецца ╝ гатовыя меркЁ? Напэ╝на,
ТарасевЁч, падслуха╝шы яго думкЁ, не стрыма╝ бы яхЁднай рэплЁкЁ: "Мудрэц".
Бадай, гэта было б справядлЁва. Зараз не час для самакапання...
У цяснЁне, куды Балачан збочы╝, было цёмна. Ён запалЁ╝ лЁхтар,
скЁрава╝шы прамень пад ногЁ, прыслуха╝ся. Дзьму╝ вецер, напэ╝на, па тутэйшых
вымярэннях шалёны - яго ледзь прыкметнае супрацЁ╝ленне Балачан адчу╝ з
вялЁкай прыемнасцю. УзнЁк у шлемафоне Ё посвЁст, амаль нячутны, але ╝сё
ро╝на жаданы, быццам даносЁ╝ся з комЁна якой-небудзь паля╝нЁчай хаткЁ, якЁя
пакЁнуты на ЗямлЁ для аматара╝ прыроды. Зно╝ яго мозг шука╝ Ё знаходзЁ╝
прывычныя аналогЁЁ, Ё гэта пачало злаваць Балачана.
Ён прайшо╝ цяснЁну аж да наступнай далЁны, потым завярну╝ у суседнюю, у
апошнюю, трэцюю. Недзе побач з Ём у гэты час нараджалЁся Ё жылЁ шорахЁ,
Камай пра Ёх адразу паведамля╝. А яму здавалася, што ╝ цемры цяснЁны нЁчога
пабочнага не Ёснуе. Напэ╝на, ён падума╝ гэта ╝голас, бо Камай спыта╝:
- Ты нешта сказа╝?
- Як там у цябе?
- Звычайна, - ня╝пэ╝нена адказа╝ Камай.
- А дакладней? - Балачан за╝важы╝ яго ваганнЁ.
- Пры тваЁм наблЁжэннЁ шорахЁ быццам прападаюць Ё потым узнЁкаюць ужо
за тваёй спЁнай. Але я не ╝пэ╝нены...
Не паспе╝ Балачан абдумаць гэту акалЁчнасць, як у шлемафоне прагучала:
- Гэй, вы, варта╝нЁкЁ зданя╝! ПЁльнуеце?
ТарасевЁч не спа╝. ╤ Балачан адразу дарава╝ яму Ё скептыцызм, Ё
насмешлЁвасць.
- Слухай, - тым часам гудзе╝ ТарасевЁч, звяртаючыся да Камая, - прыкрый
свае лакатары, дай чалавеку пацешыцца натуральнай прыродай.
Балачан уявЁ╝ сабе, як усю прастору цяснЁн пранЁзваюць зараз, нЁбы
павуцЁнне, нябачныя выпраменьваннЁ панаста╝леных на навакольных вяршынях
прыбора╝, Ё падума╝, што ╝ парадзе ёсць сэнс. Спадзявацца на чалавечыя
здольнасцЁ, дык да канца. Хаця на╝рад цЁ што гэта магло даць.
- Выключай, - на ╝сякЁ выпадак падтрыма╝ ён ТарасевЁча, - не трэба мяне
страхаваць.
- Ёсць, - коратка падпарадкава╝ся Камай. А Балачан нЁбы адчу╝ наяве, як
раптам апалЁ нябачныя промнЁ-павуцЁнкЁ. Аж у галаве зазвЁнела ад уя╝най
пустаты.
- Не ба╝ся, аднак, - напаследак параЁ╝ Камай, - хутка свЁтанне.
Балачан зЁрну╝ на гадзЁннЁк. Сапра╝ды, ужо мЁнула нямала часу, хутка
пара вяртацца, а ён усё яшчэ не прыдума╝, як яму дзейнЁчаць, што шукаць у
гэтых цяснЁнах. Усё навокал было ходжана-пераходжана. Але Ё стаяць на месцы
не выпадала, Ё ён патушы╝ лЁхтарык. Пайшо╝ у другЁ канец далЁны, рашы╝шы,
што больш не будзе заходзЁць у цяснЁны. Ён абмЁну╝ адну, другую, а перад
трэцяй спынЁ╝ся, дзЁвячыся, чаго раптам яму так карцЁць збочыць у гэту
трэцюю цяснЁну. ╤ неспадзявана для сябе ╝сё-такЁ павярну╝.
Планета-суседка перамясцЁлася на небасхЁле Ё цяпер вЁсела ╝жо над
галавой. У цяснЁне крыху пасвятлела, яе сцены халодна паблЁсквалЁ, як
пакрытыя серабрыстым Ёнеем.
Дала аб сабе знаць стома. Балачан адшука╝ невялЁкЁ каменны выступ Ё
прысе╝. Навокал лютава╝ мароз, а яму было цёпла, утульна. Быццам знаходзЁ╝ся
ён не ╝ гарах, а ╝ салоне зоркалёта. Таго самага, на якЁм ляце╝ сюды.
Навейшага галактычнага лайнера. Гэта цуд сучаснай тэхнЁкЁ. Нават забываеш,
што ты ╝ прасторы. Часам здаецца, што невялЁкЁ зямны гарадок накрылЁ
ка╝паком, падрэзалЁ знЁзу Ё зрушылЁ з месца. МенавЁта такЁмЁ ╝я╝ляюцца
калЁдоры-вулЁцы зоркалёта, пышны сквер на цэнтральнай плошчы, што побач з
камандзЁрскай рубкай, басейн-возера з праточнай вадой. ╤ тут Балачан злавЁ╝
сябе, што бачыць перад сабой зусЁм не зоркалёт, хоць намаляваная ╝ думках
карцЁна вельмЁ падобная на сапра╝дную, а цЁхЁ пасёлак на балтыйскЁм
узбярэжжы, дзе ён правё╝ цэлы месяц перад стартам з ЗямлЁ. ВЁдаць, успамЁн
бы╝ такЁ прыемны, што Балачан ледзь не пача╝ мроЁць. Той такЁ знаёмы гарадок
раптам змянЁ╝ свой выгляд, набы╝ нейкЁя фантастычныя рысы. НЁбы ╝ адно
злЁлЁся вулЁцы Ё дамы, выцягнулЁся ╝гору, Ё былЁ яны не пабудаваныя як
звычайна, а высечаныя ╝ каменнай гары, навЁслай над шырокЁм зеленаватым
залЁвам. А крыху воддаль у залЁ╝ упадала па╝наводная рака. Малюнак бы╝ такЁ
яркЁ, што аж засвяцЁ╝ся ╝ вачах. Балачан нават падума╝, што ён нешта
падобнае ╝жо недзе бачы╝, Ёнакш адкуль такая выразнасць, Ё тады закЁва╝
галавой, заморга╝ вейкамЁ, як адганяючы насланнё. ╤ зно╝ убачы╝ вузкую
цяснЁну Ё калматы блЁскучы круг планеты-суседкЁ над галавой. Усё стала на
сваё месца.
- Трэба ж! - засмяя╝ся Балачан.
Таварышы, якЁя мо╝чкЁ сачылЁ за эфЁрам, адразу адгукнулЁся.
- Што ты? - спыта╝ ТарасевЁч.
- Задрама╝, цЁ што, - весела адказа╝ Балачан, - прыхЁлЁ╝ся Ё... Можа,
нават храпака да╝, га, не чулЁ?
ПасмяялЁся, Ё ╝сё. А калЁ наза╝тра Балачан зно╝ сабра╝ся ╝ далЁну,
ТарасевЁч пажартава╝:
- На каменным сеннЁчку мякчэй спЁцца.
- ВазьмЁ падушку, - дада╝ Камай.
Балачан толькЁ пасмЁха╝ся. КпЁны таварыша╝ мелЁ падставу - яму
давядзецца не спаць яшчэ адну ноч. ТрэнЁро╝ка - трэнЁро╝кай, а галава будзе
не вельмЁ ясная. Разам з тым ён не мог паслаць каго Ёншага. Ён пача╝ ужо
╝жывацца ╝ асяроддзе, Ё яму будзе лягчэй за╝важыць любую перамену, калЁ яна
здарыцца. Адно толькЁ - не было ╝ яго пэ╝най думкЁ: весцЁ адначасова
назЁраннЁ са станцыЁ цЁ не. Хаця ТарасевЁч так Ё не растлумачы╝, чаму ён
параЁ╝ Камаю выключыць прыборы, Балачан чамусьцЁ бы╝ упэ╝нены, што ╝ парадзе
ёсць пэ╝ны сэнс. Таму сказа╝ ТарасевЁчу:
- Пабудзь сёння на базе.
- МЁстыка! - абуры╝ся Камай.
- Дзе зданЁ, там за╝сёды д'ябальшчына, - захо╝ваючы сур'ёзны выгляд,
уставЁ╝ ТарасевЁч Ё горача, можа, трохЁ гарачэй, чым вымага╝ момант,
паабяца╝: - Адасплюся...
Ён больш нЁчога не дада╝. Балачану вельмЁ хацелася спытаць, што ён
зараз думае. Але не адважы╝ся. Гэты хлопец перш сам упэ╝нЁцца, а тады ╝жо
скажа. ╤накш слова з яго не выцягнеш, усё на жарт пусцЁць. А то Ё
што-небудзь з'едлЁвае ╝лепЁць. Вось Ё прыходзЁцца чакаць, пакуль яго думка
сама выспее.
- Я там буду, - коратка сказа╝ Балачан таварышам на развЁтанне,
махну╝шы рукой у бок станцыЁ.
- Адрас стары, - не ╝трыма╝ся ТарасевЁч, - далЁна Шораха╝, цяснЁна
Летуцення╝.
- Не забудзь запЁсаць у Атлас, - пакЁну╝ за сабой апошняе слова
Балачан. Але, дабра╝шыся да месца, усё-такЁ ╝спомнЁ╝ прыдумку ТарасевЁча.
Трапна сказана, можа прывЁцца. Вось так, напэ╝на, Ё з'я╝ляюцца назвы ╝
геаграфЁЁ Ё астраномЁЁ, а мы потым до╝га шукаем у Ёх нейкЁ асаблЁвы сэнс. А
яго часцей за ╝сё няма, назва - дзЁця хвЁлЁны, плод фантазЁЁ жарта╝нЁка.
У далЁне ╝сё было як учора. За выключэннем аднаго - спакою Балачана.
Раз за разам абыходзЁ╝ ён цяснЁны, прысаджва╝ся на той самы каменны выступ,
на якЁм надоечы ледзь не засну╝, нецярплЁва ╝скаква╝ Ё крочы╝ далей. Ён
чагосьцЁ чака╝, спадзява╝ся, што менавЁта сёння адбудзецца з Ём нешта
незвычайнае.
СвЁтанне засцЁгла яго паблЁзу гравЁлёта. Спачатку над базай акрайчык
чорнага неба набрыня╝ цяплом, пасвятле╝. Потым у прамежку памЁж горнымЁ
вяршынямЁ блЁсну╝ серп Лаланда. Ён по╝нЁ╝ся на вачах, Ё разам з гэтым дзень
з гор апуска╝ся ╝ далЁну.
Балачан зрушы╝ з месца гравЁлёт, ЁмклЁва ╝змы╝ у вышыню. ДалЁна з яе
трыма цяснЁнамЁ засталася далёка знЁзу. Ён, нЁбы развЁтваючыся з ёю, у
апошнЁ раз зЁрну╝ унЁз, Ё раптам у яго трывожна скаланулася сэрца. Нешта да
болю знаёмае ╝бачылася яму ╝ гэтых абрысах. ╤ тады прыйшло адчуванне нечага
прыемнага, значнага, што не╝забаве адбудзецца з Ём. На базу Балачан вярну╝ся
заспакоены, у добрым настроЁ.
Таварышы ╝жо знаходзЁлЁся ╝ лабараторыЁ. Камай варажы╝ над дэшыфратарам
электрамагнЁтных сЁгнала╝. ТарасевЁч сядзе╝ воддаль, трымаючы на твары мЁну
абыякавасцЁ. Балачан толькЁ пасмЁхну╝ся сам сабе: ТарасевЁч бы╝ у сваЁм
амплуа скептыка.
- Каго ловЁш? - спыта╝ Балачан у Камая.
- Твой вопыт пераймае, бачыцца яму другЁ Палукс, - замест Камая адказа╝
ТарасевЁч.
- Ты тады прачыта╝ чужую перадачу, - Камай ужо прывык да выбрыка╝
ТарасевЁча Ё не звярну╝ на яго ╝вагЁ, - а што, калЁ нашы шорахЁ таксама
чыясьцЁ перадача? ХЁба гэтага не можа быць?
- Думаеш? - няпэ╝на прамовЁ╝ Балачан, а самому раптам са здзЁ╝ляючай
выразнасцю прыгадалася далЁна Ё цяснЁны. - Думаеш? - па╝тары╝ ён Ё
пажартава╝: - Мы не ╝сё ╝меем чытаць, - злавЁ╝шы напружаны позЁрк
ТарасевЁча, дада╝: - Напрыклад, думкЁ. Што думае зараз наш лекар?
ТарасевЁч, якЁ выконва╝ у Ёх экспедыцыЁ абавязкЁ доктара, насмешлЁва
адпарырава╝:
- Ну, гэта яшчэ старажытныя ╝мелЁ. Я думаю, што вы на маЁх вачах
вар'яцееце. Проста, пра╝да?
Балачан, аднак, падума╝, што зусЁм не так проста. Яму зно╝ здалося, што
ТарасевЁч нешта мае на ╝вазе, толькЁ не рашаецца выказаць услых. ВЁдаць, яго
думка можа здацца абсурднай, а ён нЁчога так не баЁцца, як паказацца
смешным. Бяда з моладдзю. КолькЁ цЁкавых Ёдэй, напэ╝на, вось так застаецца ╝
цянЁ з-за амбЁцыЁ Ё ╝мо╝насцей. ╤ не падыдзеш да чалавека нават з цёплым
словам, не прыме. Балачан уздыхну╝: мала яму шораха╝, дык яшчэ Ё ТарасевЁч
са сваЁмЁ недамо╝камЁ.
Электра╝сыпляльнЁк дзейнЁча╝ хутка. Балачан паспе╝ улавЁць толькЁ
пачатак нейкай дзЁ╝най, як яму здалося, размовы таварыша╝, як яго агарну╝
глыбокЁ сон.
Балачан спа╝ ро╝на шэсць адмераных Ём для адпачынку гадзЁн. Аднак,
прачну╝шыся, яшчэ до╝га ляжа╝ Ё дума╝. Па-першае, яму адразу ╝спомнЁлася
апошняя пачутая Ём фраза, сказаная ТарасевЁчам: "У старога ёсць нюх, ён
словамЁ не кЁдаецца". ╤ па-другое, сон. Звычайна, засынаючы з дапамогай
усыпляльнЁка, яны нЁчога не снЁлЁ. Сёння гэта парушылася. Сон прывЁдзЁ╝ся
выразны, быццам ява. Хаця наяве нЁчога гэтага, вядома, не было. Гара,
парэзаная цяснЁнамЁ, не мела нЁчога агульнага з гмахамЁ, якЁя ён убачы╝ у
сне. Падобна на тое, што ╝ яго разгульваюцца нервы. Бо калЁ ╝ сне бачыш тое,
што хаце╝ бы ╝бачыць у сапра╝днасцЁ, трэба звяртацца да доктара. Балачан
усмЁхну╝ся, падня╝ся з ложка, пача╝ апранацца. Ён бы звярну╝ся да
ТарасевЁча, каб не яго словы пра нюх. Напэ╝на, ТарасевЁч з Камаем вельмЁ
вераць у непагрэшнасць свайго камандора, а ╝ такЁм выпадку аб'екты╝насцЁ
чакаць цяжка. Трэба пазба╝ляцца трызнення╝ самому, знайшо╝шы якую-небудзь
цЁкавую гЁпотэзу, што захапЁла б Ё яго, Ё таварыша╝.
Аднак, калЁ Балачан выказа╝ гэту сваю думку, сказа╝шы, што ╝ далЁне
больш рабЁць няма чаго, хлопцы нечакана для яго за╝парцЁлЁся.
- МЁтусЁшся, - зазначы╝ коратка Ё з'едлЁва ТарасевЁч.
- Давай давядзём да канца пачатае, - не згадзЁ╝ся Ё Камай, - хочаш, я
паеду замест цябе.
- ВынЁка╝ жа няма, - паспрабава╝ пераканаць Балачан.
- У нас наперадзе шмат часу, каб дазволЁць сабе не спяшацца, - сказа╝
Камай.
Можна было выкарыстаць сваё становЁшча кЁра╝нЁка экспедыцыЁ Ё загадам
змянЁць напрамак работы. Але Балачан не хаце╝ прымяняць уладу - не было
вартай альтэрнатывы таму, што яны рабЁлЁ да гэтага часу.
Камай вярну╝ся да дэшыфратара, ТарасевЁч паеха╝ на назЁральную станцыю,
а Балачан пача╝ рыхтавацца да чарговага блукання па далЁне.
Ночы ╝ экватарыяльнай паласе Каменнага мячыка былЁ падобныя адна на
адну. ╤ Балачану хутка здалося, што ён нЁбы Ё не вярта╝ся на базу, а як
прыйшо╝ сюды за╝чора, так Ё застава╝ся ╝се тры днЁ. Гэта было кепска. Нельга
ж чакаць, што ты ╝бачыш нешта там, дзе табе ╝сё ╝я╝ляецца аднастайным,
знаёмым Ё нават абрыдлым. А ногЁ самЁ неслЁ яго да таго каменнага выступу,
на якЁм ён адпачыва╝ надоечы.
Стомы не было, але Балачан усё ро╝на се╝. Яркая суседка Каменнага
мячыка павЁсла над галавой. Яна выглядала большай, чым з ЗямлЁ здаецца
Венера, Ё нават сляпЁла вочы. Балачан зажмуры╝ся Ё тады зно╝ успомнЁ╝ той
прыбалтыйскЁ гарадок. ДумкЁ пацяклЁ павольна, лянЁва, як у чалавека, якЁ
пачынае засынаць. Балачану было неахвота працЁвЁцца гэтаму стану. Ён уя╝ля╝
жо╝ты пляж, на якЁ накатвалЁся пенЁстыя шэрыя хвалЁ, людзей, што выбягалЁ
разам з хвалямЁ на бераг Ё з ходу кЁдалЁся на нагрэты гарачым сонцам пясок.
На момант Балачан нЁбы збоку паглядзе╝ на гэту карцЁну Ё тады ╝бачы╝
сярод загарэлых цел сябе. Вось ён павярну╝ся да суседа, загавары╝ з Ём. "Мой
апошнЁ дзень", - паведамЁ╝ сусед. "Куды?" - спыта╝ ён. "Дадому, на Марс". На
Марс дык на Марс. Больш яны нЁ пра што не гаварылЁ, Балачан гэта добра
памятае. Але яму раптам уявЁ╝ся працяг той размовы, нЁбы сусед расказва╝ пра
Марс, а ён, Балачан, бачы╝ усё гэта, толькЁ не са сло╝ суседа, а так, як
быццам усё было на Марсе з Ём асабЁста. Да дэталя╝. ╤ пры гэтым ён увесь час
здзЁ╝ля╝ся, што нЁбы сам сабе задае пытаннЁ: як пабудаваны планеталёт, як
выглядае марсЁянскЁ ландшафт. Ад гэтых успамЁна╝ масткЁ непрыкметна
перакЁнулЁся на Каменны мячык. ╤ як тады, горы пачалЁ набываць абрысы
фантастычных пабудо╝. Потым каменны выступ, на якЁм ён зараз сядзе╝, зда╝ся
зусЁм не выступам, а прыступкай высокага ганка перад зачыненымЁ дзвярыма...
╤ тут Балачан схамяну╝ся, памата╝ галавой, адганяючы дакучлЁвы прывЁд.
ЗЁрну╝ на гадзЁннЁк. Дзве гадзЁны Ё восем хвЁлЁн. Да свЁтання яшчэ до╝га. Ён
уста╝, адышо╝ некалькЁ крока╝, пастая╝, зно╝ зЁрну╝ на гадзЁннЁк. Час
цягну╝ся вельмЁ марудна. Прайшло ╝сяго пяць хвЁл╤н. ╤ раптам яго як павяло
сесцЁ на выступ зно╝.
СпадарожнЁца Каменнага мячыка апусцЁлася за горы, у цяснЁне стала зусЁм
цёмна, Ё Балачан вобмацкам знайшо╝ свой выступ. Гэта было дарэчы, бо галава
зрабЁлася цяжкай, як пасля напружанай, працяглай працы. Ён паспрабава╝
расслабЁцца. Галаве палягчэла, але затое вярнулЁся ранейшыя фантастычныя
прывЁды. Незнаёмае, незямное паселЁшча дзЁ╝най архЁтэктуры. БудынкЁ,
падобныя на скалы, навЁслыя над шырокай ракой, пакрытай лёгкЁм рабацЁннем.
Над ЁмЁ ззяе блакЁтнае неба. А потым пачалося нешта незразумелае. Вада ╝
рацэ заклубЁлася парай, неба пацямнела, Ё на Ём выступЁлЁ зоркЁ, якЁх не
магло загасЁць нават дзённае свяцЁла. Лаланд? Балачан падума╝, што вельмЁ
падобна, Ё тады за╝важы╝ новае падабенства: высахлая рака нагадвала ╝жо
знаёмую яму далЁну.
"Зно╝ тое ж самае!" - мЁльгнула ╝ галаве. Балачан аж раззлава╝ся, хаце╝
устаць Ё пайсцЁ Ё... заста╝ся. Бо раптам падумалася, што варта было б
паглядзець, чым усё гэта скончыцца. ╤ сапра╝ды, у далЁне тым часам пачалЁ
разгортвацца новыя падзеЁ. У адной са скал-пабудо╝ з'явЁлася шчылЁна, Ё ╝ ёй
паказалася нешта круглае, як чалавечая галава ╝ гермашлеме. Балачан мЁжволЁ
напружы╝ся, быццам мог разглядзець, хто гэта там выторкваецца са скалы.
ДзЁ╝на, але ён убачы╝ вочы. Як чалавечыя. Яны глядзелЁ праз абалонку
гермашлема з непрытоеным сумам. Балачан аж сцепану╝ся пад гэтым позЁркам.
Гермашлем павярну╝ся сюды-туды Ё схава╝ся ╝ шчылЁне, а следам знЁкла Ё сама
шчылЁна. Балачан адчу╝, што яго пакЁдаюць сЁлы. Але перш чым ён страцЁ╝
прытомнасць, яму яшчэ ╝явЁ╝ся незнаёмы касмадром, ЁмклЁвы ╝злёт ракеты Ё
маленькая зорачка ╝ невядомым сузор'Ё.
- Балачан, га Балачан? - гэты поклЁч пачу╝ся Балачану як далёкЁ,
несапра╝дны, адрасаваны камусьцЁ чужому. - Я зараз! - на гэты раз ён пазна╝
голас Ё здзЁвЁ╝ся, чаго ╝схвалява╝ся ТарасевЁч. ╤ раптам успомнЁ╝ усё, што
яму няда╝на прывЁдзЁлася.
- Ты засну╝? - пыта╝ся ТарасевЁч, саджаючы гравЁлёт паблЁзу ад
Балачана.
Балачан акЁну╝ яго невЁдушчым позЁркам, ён усё яшчэ не мог вырвацца
з-пад улады сваЁх трызнення╝.
- ПайшлЁ, - мякка, як да хворага, звярну╝ся да яго ТарасевЁч Ё ╝зя╝ пад
руку.
Балачан паслухмяна ╝ста╝ Ё нечакана Ё для сябе, Ё тым болей для
ТарасевЁча папрасЁ╝:
- Я хачу паглядзець твой сённяшнЁ дзённЁк.
ТарасевЁч уважлЁва зЁрну╝ на яго Ё павярну╝ да станцыЁ.
- А ведаеш, - сказа╝ Балачан, калЁ яны ╝вайшлЁ ╝ памяшканне станцыЁ, -
я ╝жо добра сябе адчуваю.
ТарасевЁч мо╝чкЁ падвё╝ яго да стала, дзе знаходзЁлЁся запЁсы аб
сённяшнЁм дзяжурстве. Балачан узя╝ Ёх у рукЁ Ё апусцЁ╝ся ╝ крэсла.
- Так яно Ё ёсць. З дзвюх васьмЁ да дзвюх трынаццацЁ ты прасвечва╝
цяснЁны.
- Ну Ё што з таго? - ТарасевЁч зно╝ рабЁ╝ся самЁм сабой. - Як я
разумею, ты на мяне за гэта не кры╝дуеш?
- Наадварот...
- Вось як! - задаволена сказа╝ ТарасевЁч. Ён праверы╝, цЁ ╝ключана
сувязь з базай, Ё спыта╝: - Ты нас чуеш?
- Чую! Што там у вас? - нецярплЁва крыкну╝ Камай.
- Зараз прыедзем, Балачан праЁнфармуе.
Камай ледзь дачака╝ся Ёх.
- ТакЁя справы, - сказа╝ Балачан, калЁ яны з ТарасевЁчам, скЁну╝шы
скафандры, уселЁся ва ╝тульным салоне базы. - Гэтыя шорахЁ, за якЁмЁ мы
ганялЁся столькЁ часу, хутчэй за ╝сё сЁгналы. Ты, Камай, правЁльна ╝лавЁ╝
сутнасць праблемы. Так, сЁгналы, - працягва╝ ён, - пакЁнутыя для нас цЁ нам
падобных колЁшнЁмЁ абарыгенамЁ планеты. Удалая ЁмЁтацыя бЁятока╝. Думаю, што
перадатчык знаходзЁцца недзе паблЁзу, у раёне далЁны. МажлЁва, нават схаваны
над выступам, на якЁм мяне агортвалЁ ╝спамЁны аб ЗямлЁ Ё пасля прыходзЁлЁ
прывЁды. А мажлЁва, перадатчыкЁ раскЁданы па ╝сёй планеце, гэта нават больш
верагодна. Адчу╝шы нашы бЁятокЁ, яны потым прымушаюць нас мысленна адказваць
на пытаннЁ аб нас, людзях, аб нашых гарадах, ладзе жыцця. На╝рад цЁ а╝тамату
гэта патрэбна як звесткЁ. Хутчэй за ╝сё ён павЁнен упэ╝нЁцца, што склад
думак, прынцып мыслення Ё ╝ яго гаспадаро╝, Ё ╝ Ёстот, што трапЁлЁ ╝ поле
яго дзейнасцЁ, аднолькавы, што мы можам зразумець адзЁн аднаго. ╤ тады
перадатчык "расказвае" разумным прышэльцам пра лёс планеты Ё цывЁлЁзацыЁ,
якая тут некалЁ была. Натуральна, усё гэта бегла, штрыхамЁ. Але гало╝нае
ёсць - былая цывЁлЁзацыя паслала вестку сабе падобным.
- Што карысцЁ з тае весткЁ? - прамовЁ╝ Камай, уражаны неверагоднасцю
паведамлення Балачана. - ╤х самЁх да╝но няма.
- Хто ведае? - не згадзЁ╝ся Балачан. - КалЁ я правЁльна зразуме╝, усё
не так проста, як ты думаеш. Псторыя гэтай планеты нагадвае мне марсЁянскую
- тая ж паступовая страта атмасферы, абязводжванне, знЁкненне ╝мо╝ для
жыцця. Але жыхары Каменнага мячыка падрыхтавалЁся да такога павароту падзей.
Мне здаецца, яны перасялЁлЁся ╝ Ёншае месца. Тое сузор'е, якое я ╝бачы╝, а
дакладней, зорачка ╝ Ём, вЁдаць, Ё ёсць гэта месца. Сузор'е мне незнаёмае,
але так Ё павЁнна быць. Мы ж ведаем зоркЁ толькЁ па зямным уя╝леннЁ. Адсюль
сузор'Ё выглядаюць Ёнакш. Аднак, думаю, я змагу намаляваць яго, Ё нашы
астраномы, зна╝цы космасу дакладна скажуць, дзе гэта. Ну, ды гэта ╝жо клопат
спецыялЁста╝. А мы сваю задачу, здаецца, выканалЁ, разгадалЁ сутнасць
шораха╝.
- ЦЁкава... - прамовЁ╝ Камай Ё зЁрну╝ на ТарасевЁча: - А ты што ма╝чыш?
Той пацЁсну╝ плячыма.
- Каб не наш доктар, - засмяя╝ся Балачан, - я хутчэй за ╝сё прайшо╝ бы
мЁма гэтага адкрыцця. Проста дума╝ бы, што мне ╝ся гэтая фантасмагорыя
прывЁдзЁлася.
- Прышый-прысцябай, - буркну╝ ТарасевЁч, захо╝ваючы абыякавы выгляд.
- КЁнь ты, не блазнуй, - з прыкрасцю сказа╝ Балачан, - мы славу не
дзелЁм. Але менавЁта ты непрыкметна падштурхо╝ва╝ мяне да адзЁна правЁльных
дзеяння╝. Я надта добра ведаю цябе, каб прапусцЁць твой нават маленькЁ
намёк. Ты сумнява╝ся, правЁльна, таму Ё не гавары╝ прама, але ты не
выключа╝, што справа прыме такЁ паварот. ЦЁ не так?
- Выдумшчык!
- Пама╝чы ты, - абуры╝ся Камай, - дай даслухаць. Згодзен, Балачан,
шорахЁ - гэта бЁятокЁ, якЁя нЁ мы, нЁ Туравец не маглЁ расшыфраваць. Але
чаму знЁкала сувязь?
Балачан падума╝ Ё адказа╝:
- Гэтага я не ведаю. Спытаеш, як вернемся, у Ёнжынера╝. Бо да нашага
выпадку, спадзяюся, гэта дачынення не мае. - Ён уста╝ Ё сказа╝: - ПайшлЁ,
сябры, складзем паведамленне на Зямлю.
Балачан выйша╝ першы, за Ём крану╝ся ТарасевЁч. Абодва спакойныя,
будзённыя, быццам нЁчога незвычайнага не адбылося. Камай паглядзе╝ Ём услед
Ё абурана Ё разам з тым з захапленнем сказа╝:
- КрэмнЁ!..
Популярность: 37, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GmT