---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома╝ возьмуць старт вялЁзныя зоркалёты Ё
накЁруюцца да далёкЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ╝жо ╝ наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ╝жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралётчыка╝ у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
лёсе Ё знаходках расказваецца ╝ гэтым зборнЁку фантастычных апавядання╝.
З таго моманту, як РаЁса Фёдара╝на ╝вайшла ╝ клас, Слава адчу╝ трывогу.
Наста╝нЁца не павЁнна была выклЁкаць яго, ён адказва╝ толькЁ надоечы. А ╝
грудзях усё ро╝на шчымела. Ад Ёх РаЁсы Фёдара╝ны можна было чакаць усяго - Ё
чаго хочаш, Ё чаго не хочаш. Слава не хаце╝, каб яго сёння выклЁкалЁ, не
вывучы╝ урок. Ды хЁба ╝ жыццЁ бывае так, як табе трэба? Вось Ё сядзЁ, дрыжы.
╤ чаму гэта чалавек не ╝мее адгадваць сваю будучыню? Ну хаця б трошачкЁ, на
якую гадзЁну або нават на палову гадзЁны наперад...
А наста╝нЁца не спяшалася. Яна ╝важлЁва, быццам ацэньваючы кожнага,
правяла позЁркам па партах Ё зно╝ схЁлЁлася над класным журналам. "Ну, што
яна там корпаецца, - занепакоЁ╝ся Слава. - Кол дык кол. Абы хутчэй ужо". ╤
тады ╝явЁ╝ сабе, як стаЁць перад наста╝нЁцай Ё як яна пытае: "СелЁвонЁк, за
якЁ час абедзве трубы напо╝няць басейн?" Быццам гэта так ужо важна. У бацькЁ
╝ Ёнстытуце электронна-вылЁчальная машына за некалькЁ хвЁлЁн падлЁчыла,
колькЁ вады прынясе рака ╝ цэлае вадасховЁшча за год, за два... А
патрэбЁцца, дык Ё на дзесяць гадо╝ наперад падлЁчыць. Але сцэна ганьбы была
такая яркая, што Слава аж сцепану╝ся.
- Ты чаго? - штурхну╝ яго ╝ бок сусед КосцЁк МанцэвЁч.
- ВыклЁча цябе, тады будзеш ведаць, - прашыпе╝ узлаваны Слава.
- Бяда вялЁкая! - КосцЁк бы╝ выдатнЁкам, Ё для яго гэта праблема не
Ёснавала.
Славу стала кры╝дна, што ёсць людзЁ, якЁя не баяцца наста╝нЁка╝, Ё ён
рашы╝ падкалоць таварыша.
- А ты ведаеш, што табе паставяць? - шапну╝ ён, косячыся, цЁ не чуе
РаЁса Фёдара╝на.
КосцЁк раскры╝ рот, хаце╝, вЁдаць, сказаць, што не сумняваецца. Але ён
бы╝ сумленны хлопец Ё таму завага╝ся.
Слава за╝важы╝ на яго твары разгубленасць, пераможна паглядзе╝ Ё
сказа╝:
- Бачыш...
╤ тут наста╝нЁца, нарэшце, зрабЁла выбар. ВыклЁкала Косцю.
МанцэвЁч нешта пЁса╝ на дошцы. Што - Слава не бачы╝ ╤ не чу╝. Як Ё
няда╝на, ён зно╝ убачы╝ сябе ля дошкЁ. Быццам рашае Ё нЁяк не можа рашыць
задачу, Ё крэйда крышыцца, абсыпаецца на падлогу, пэцкае пальцы. Слава нават
пацёр пальцы аб калена, каб ачысцЁць Ёх ад крэйды, Ё... на штанах засталЁся
белыя плямкЁ. Слава пакруцЁ╝ галавой, адганяючы прывЁд. ПлямкЁ прапалЁ.
- СелЁвонЁк!
"Дачака╝ся! - мЁльганула думка, Ё ён пакорлЁва пайшо╝ да дошкЁ. - Але
╝сё ро╝на штаны не запэцкаю!" - з незразумелай для сябе ╝партасцю рашы╝ ён.
А далей было, як у сне. Ён стая╝, вада не хацела цячы з тых злашчасных
труб, крышылася крэйда, сыпалася на падлогу...
- Ай, СелЁвонЁк, ай, СелЁвонЁк, - папракнула наста╝нЁца, - не вучыш Ё
на ╝роках разма╝ляеш...
Яна гаварыла нешта яшчэ. Слава не слуха╝. Ён, як зачараваны, глядзе╝ на
калена, дзе красавалЁся тры белыя плямкЁ ад брудных пальца╝. ╤ тады
прыгадалася: сцэна, якую ён уя╝ля╝, Ё сцэна, якая адбылася з Ём на самой
справе, былЁ зусЁм аднолькавыя. Нават палоскЁ, хаця ён не збЁра╝ся Ёх
рабЁць, былЁ такЁя ж.
Раз-пораз паглядаючы на плямкЁ-палоскЁ, Слава ╝здыха╝: ён бязвольны,
нЁкчэмны чалавек. А што будзе, калЁ яго напаткае сапра╝днае выпрабаванне?
Потым падумалася, што нЁякЁх такЁх выпрабавання╝ у яго на блЁжэйшы час не
прадбачыцца, Ё Слава павесяле╝. Усе гэтыя клопаты - дробязь. Падумаеш
задача! Ён, калЁ захоча, рашыць яе сёння... або за╝тра.
На вялЁкЁм перапынку Слава першым выбег з класа. На гэтым перапынку
ме╝ся адбыцца Ёх матч з шостым "а". Слава ж цэнтр нападзення. Ён падбяга╝
ужо да спарты╝най пляцо╝кЁ, дзе было футбольнае поле, як раптам нейкЁ голас
спыта╝: "Чаго ты, уласна, спяшаешся?" Слава хаце╝ адказаць, нават азЁрну╝ся,
шукаючы гэтага нахабнЁка, Ё тады адчу╝, што голас гуча╝ нЁбы ╝ Ём самЁм. "Вы
прайграеце", - працягва╝ голас. Слава спынЁ╝ся, сцЁсну╝ кулакЁ. Вось яна,
бязвольнасць! Але ён дакажа ╝сЁм. ╤ сабе самому, Ё шасцЁкласнЁкам. А перад
вачамЁ стая╝ адзЁн Ё той жа эпЁзод матча. Слава аж плюну╝. Трэба ж: ён,
СелЁвонЁк, лепшы футбалЁст класа, у якога такЁ моцны Ё трапны ╝дар левай,
выходзЁць адзЁн на адзЁн з варатаром шостага "а" Пецькам МасальскЁм Ё...
пускае мяч побач са штангай. Пецька нават не варухну╝ся, а потьгм яшчэ Ё
язык паказа╝...
- Ну, я табе! - Слава сарва╝ся з месца Ё, мЁнаючы брамку, пераскочы╝
цераз плот. На хаду скЁдваючы свЁтэр, пад якЁм была ╝ яго надзета майка з
нумарам дзевяць, ён крыкну╝: - На поле, час не церпЁць!
НЁшто не апра╝двала СлавЁных прадчування╝. Ужо з першай атакЁ ён забЁ╝
гол. Пра╝да, шасцЁкласнЁкЁ не╝забаве зайгралЁ лепш, але Слава Ё таварышы па
камандзе захо╝валЁ перавагу ╝ лЁку.
- Засталося пяць хвЁлЁн, - паведамЁ╝ КосцЁк, прабягаючы мЁма Славы.
- Угу, - задаволена кЁ╝ну╝ Слава Ё падня╝ руку, просячы пас.
Мяч да яго не дайшо╝. Больш таго, ён зрэза╝ся з нагЁ абаронцы Ё ╝ляце╝
у вароты Ёх каманды. Слава нахмуры╝ся. Пачынаючы з цэнтра, ён адда╝ пас
назад КосцЁку, а сам Ёрвану╝ся наперад. ╤ зно╝ мяч да яго не трапЁ╝,
заблыта╝ся ╝ нагах на Ёх палавЁне поля. Потым, як нехаця, выкацЁ╝ся з-пад
купкЁ хлопца╝ Ё спынЁ╝ся. Раней за ╝сЁх ля мяча апыну╝ся шасцЁкласнЁк. Слава
аж зажмуры╝ся. За дзве хвЁлЁны да канца матча яны прайгравалЁ ╝жо з лЁкам
адзЁн - два.
- Адыграемся! - крыкну╝ ён сваЁм хлопцам. - ПаснЁ, МанцэвЁч!
КосцЁк пасну╝. Выдатна. Так, як толькЁ ён уме╝: прама насупраць варот,
пад левую нагу. Удар!.. Мяч ляцЁць побач з бакавой штангай, а Пецька...
паказвае язык.
Загуча╝ свЁсток суддзЁ. ЗапляскалЁ ╝ далонЁ, запЁшчалЁ дзя╝чаты,
засвЁсцелЁ хлопцы... Слава як не чу╝ усяго гэтага. Ён дзЁвЁ╝ся з сябе, што
так дакладна прадбачы╝, як скончыцца матч.
╤ футбалЁсты, Ё гледачы до╝га не затрымалЁся на пляцо╝цы, пабеглЁ ╝
класы. Слава аста╝ся. Ён панура бры╝ па школьным двары Ё вЁнавацЁ╝ сябе за
промах. На момант падумалася, што зараз урок класнай Ё яна абавязкова
спытае, дзе гэта СелЁвонЁк, цЁ не захварэ╝ часам? А за╝тра напЁша бацькам
запЁску, Ё ён сам аднясе яе. Слава па прывычцы паспрабава╝ уявЁць сабе, што
зараз адбываецца ╝ класе, але нЁчога не атрымалася. МроЁлася нейкая лухта.
Трэба ж, быццам не класная, а сам дырэктар - ён жыве ╝ суседнЁм з ЁхнЁм доме
- сустрэ╝шы бацьку на а╝тобусным прыпынку, паскардзЁ╝ся на яго, Славу.
Слава аж памаца╝ свой лоб: такое можа прывярэдзЁцца толькЁ хвораму.
АдзЁн, нават два ╝рокЁ - дробязь, у горшым выпадку на савет атрада
пацягнуць. Дырэктар тут нЁ пры чым. Слава ╝здыхну╝ з палёгкай Ё прыбавЁ╝
кроку.
- МазЁла, мазЁла!
Слава азЁрну╝ся, цЁкава, каго гэта так дражняць?
НекалькЁ першаклашак - во, драбнота! - нахабна глядзелЁ на яго Ё
па╝таралЁ:
- СелЁвонЁк мазЁла!
- Я вам дам мазЁлу, - узлава╝ся Слава Ё рушы╝ да малых.
ХлапчукЁ кЁнулЁся хто куды. ТолькЁ адзЁн, самы меншы, нешта
прамарудзЁ╝, Ё Слава да╝ яму штурхеля. Не надта моцнага, больш, каб
напалохаць. Малы аказа╝ся ня╝клюдай, зачапЁ╝ся нагой за нагу Ё плюхну╝ся
тварам у пясок. Ён адразу ж падхапЁ╝ся Ё памча╝ся за астатнЁмЁ, а Слава
за╝важы╝, што ╝ хлопца з носа паказалася кро╝. "Гэтага яшчэ не хапала, -
падума╝ Слава. ╤ тут яго як пацягнула ╝зняць вочы. Ён убачы╝ дырэктара, якЁ,
стоячы ля акна, разма╝ля╝ па тэлефоне Ё строга глядзе╝ на яго. - Гэтага мне
не хапала!" - нЁякавата па╝тары╝ сабе Слава Ё паплё╝ся дадому.
А далей зно╝ было так, як яму ╝я╝лялася. Дырэктар сустрэ╝ на а╝тобусным
прыпынку бацьку Ё расказа╝, што Слава не толькЁ прапускае заняткЁ, а Ё
кры╝дзЁць малых.
Слава пасля не спа╝ усю ноч. Не таму, што дасталося ад бацькЁ. Гэта
здарылася не ╝першыню. ╤ ╝ такЁх выпадках, як бы горка нЁ было, ён засына╝
хутка. Сёння ж ён на бацькавы словы нават не звярну╝ увагЁ. Яго галава была
занята Ёншым: ня╝жо збылося жаданне, якое прыйшло да яго ранЁцай на ╝року,
ня╝жо цяпер ён зможа заглядваць у будучыню? ╤ чаму менавЁта ╝ яго, Славы
СелЁвонЁка, з'явЁлася такая здольнасць, а не, скажам, у КосцЁка МанцэвЁча,
самага лепшага вучня Ёх класа?
НЁчога пэ╝нага Слава так Ё не прыдума╝. Тым не менш бы╝ вельмЁ рады: ён
не падобны на Ёншых, ён умее прадбачыць будучыню, яму цяпер будуць
зайздросцЁць. ╤ не падазрава╝ Слава, што чакаюць яго цяпер не шчаслЁвыя
хвЁлЁны, а адны непрыемнасцЁ...
Раней Слава нЁколЁ не клапацЁ╝ся, што будзе потым. Будзе, Ё ╝сё. Цяпер
жа ста╝ баяцца нават думаць пра гэта "потым". Бо як задумаецца, то
абавязкова спра╝дзЁцца, ды не добрае, а, наадварот, дрэннае. А гало╝нае,
няма яму нЁякай карысцЁ ад гэтага.
Ну, што б, здавалася, не папярэдзЁць яму сябе самога: гэтага не рабЁ,
туды не хадзЁ, бо будзе так Ё так. Дык не. Як ужо сядзЁш у класе, не
вывучы╝шы ╝рока, то толькЁ тады даведаешся, чым скончыцца тваё гультайства.
А што ╝ фЁзЁчным кабЁнеце здарылася! Нават сорамна каму сказаць, што ╝мееш
прадбачыць будучыню. У той дзень кЁра╝нЁк фЁзЁчнага гуртка чамусьцЁ
запазнЁ╝ся. Усе хлопцы сядзелЁ цЁха, чакалЁ. Аднаму Славу як хто калючак на
стул панакЁда╝. То туды сунецца, то сюды. Пакуль не зачапЁ╝ нагой нейкЁ
провад Ё не вырва╝ яго з клемы. У кабЁнеце нЁбы маланка блЁснула, а тады
стала цёмна-цёмна. ТолькЁ гут Славу ╝явЁлася: уваходзЁць, нЁбыта, кЁра╝нЁк
гуртка, пытаецца, што здарылася, Ё кажа: "ПарушальнЁкам тэхнЁкЁ бяспекЁ не
месца ╝ нашым гуртку. Так, рабяты?"
╤ нЁхто не паспачува╝ яму, Славу СелЁвонЁку, лепшаму футбалЁсту ╝
класе: аднагалосна пастанавЁлЁ выключыць яго з гуртка.
Хаця Слава Ё веда╝, што ╝ сваЁх прадбачаннях не памыляецца, на гэты раз
толькЁ пасмЁхну╝ся сам сабе. Не могуць хлопцы вынесцЁ яму такое суровае
спагнанне. ╤ ╝зрадава╝ся: нарэшце ён памылЁ╝ся.
На жаль, не памылЁ╝ся. ВыключылЁ, аднагалосна. Што-што, а глядзець
наперад ён, аказваецца, уме╝. ╤ тут, упершыню, Слава спалоха╝ся гэтага
свайго ╝мення. Ён зрабЁ╝ся ма╝клЁвым, асцярожным. КлЁчуць хлопцы на футбол,
а ён выдумляе якую-небудзь прычыну, каб адмовЁцца, бо лепш не пайсцЁ зусЁм,
чым загадзя ведаць, калЁ ты па варотах прамажаш. Не вывучыць урок - з класа
збяжыць. Каб не папасцЁ ╝ аварыю - у а╝тобус не сядзе...
╤ КосцЁк, Ё астатнЁя сябры спачатку пыталЁся, што з Ём. Ён адмо╝чва╝ся.
Як ты Ём скажаш, калЁ Ё сам не надта разумееш, што гэта Ё адкуль узялося,
калЁ нЁякЁх доказа╝ не маеш. Ну, Ё пайшла пра Славу пагалоска як пра
чалавека несучаснага, ня╝стойлЁвага. Слава нават пача╝ чакаць, што яго
не╝забаве на савет атрада паклЁчуць, каб там справаздачу трыма╝. Адным
словам, жыццё пайшло туды-сюды, Ё ён скары╝ся гэтаму. З занятка╝, каб не
папасцЁ ╝ якую бяду, спяша╝ся дадому Ё зачыня╝ся ╝ сваЁм пакоЁ.
АфЁшу, якая абвяшчала, што ╝ школу прыедзе касмана╝т Павел ╤ванавЁч
Гушча, Слава прачыта╝ яшчэ ранЁцай. На перапынку, калЁ ╝се вучнЁ былЁ на
двары, ён зно╝ падышо╝ да аб'явы. Яму вельмЁ хацелася пабыць на сустрэчы з
чалавекам, якЁ першы з людзей ступЁ╝ на Марс, калЁ ╝дасца, пагаварыць нават
з Ём, параЁцца. Бо аб космасе Слава мары╝ ледзь не з першага класа, хаце╝,
як вырасце, стаць касмана╝там. Яшчэ няда╝на ён бы╝ упэ╝нены, што стане. А
цяпер ужо - не. Што з таго, калЁ ён нават Ё пагаворыць з Гушчам? Варта таму
толькЁ папытаць, як Слава вучыцца, як паводзЁць сябе, цЁ добры ён сябар, Ё
адразу ╝сё скончыцца. Каму патрэбны двоечнЁкЁ Ё недысцыплЁкаваныя? Слава, як
наяве, прадставЁ╝ сабе вынЁк магчымай размовы з касмана╝там Ё адвярну╝ся ад
афЁшы.
- Ты што такЁ засмучаны? - пачу╝ ён збоку чыйсьцЁ цЁхЁ голас.
Слава падума╝, што гэта зно╝ ягонае славутае прадбачанне напамЁнае аб
сабе, Ё не адказа╝.
- А ╝сё-такЁ? - не адстава╝ голас.
Слава на ╝сякЁ выпадак скасЁ╝ вочы. Побач стая╝ незнаёмы чалавек Ё
╝важлЁва глядзе╝ на яго. Слава рашы╝, што гэта нехта з бацько╝, Ё пацЁсну╝
плячамЁ.
- Давай пройдземся, вунь да таго акна, - чалавек паказа╝ на другЁ канец
калЁдора Ё пакла╝ на СлавЁна плячо руку. - Ты хто?
- Слава СелЁвонЁк, - адкрыты ласкавы позЁрк чалавека спадаба╝ся яму,
выклЁка╝ давер.
- А я - Павел ╤ванавЁч. Вось Ё пазнаёмЁлЁся. Так? То што ╝ цябе за
бяда, СлавЁк?
У Славы аж перахапЁла горла. Ну, канешне ж, ён ведае гэтага чалавека.
КолькЁ разо╝ бачы╝ яго партрэты ╝ газетах, часопЁсах, па тэлевЁзары. Як гэта
ён не пазна╝ адразу!
Гушча глядзе╝ на яго, пасмЁха╝ся, Ё вясёлыя промнЁкЁ-маршчынкЁ ва ╝се
бакЁ разбеглЁся ад яго вачэй. Потым Павел ╤ванавЁч пасур'ёзне╝ Ё сказа╝:
- КалЁ гэта тайна, я прашу прабачэння.
Ад роспачы, што гэты чалавек возьме зараз Ё пойдзе, у Славы на вачах
выступЁлЁ слёзы. Ён ледзь не крыкну╝:
- Не, не...
- Ты, напэ╝на, хочаш стаць касмана╝там?
Слава толькЁ матну╝ галавой, баючыся словамЁ парушыць сваё шчасце.
- Усё залежыць ад цябе... - пача╝ бы╝ Гушча, але запну╝ся Ё спыта╝: -
Не ╝сё, так?
- Ага, - выдавЁ╝ з сябе Слава Ё раптам адчу╝ палёгку: з гэтым чалавекам
не трэба таЁцца. - Я ста╝ бы касмана╝там. Але я... прадбачу.
Павел ╤ванавЁч, нЁбы яму было ╝сё зразумелым, згодна кЁ╝ну╝ галавой Ё
папрасЁ╝:
- КалЁ ласка, падрабязней.
На Ёмгненне Славу зно╝ ахапЁ╝ адчай: раптам Гушча не зразумее. Аднак
вага╝ся нядо╝га. Павел ╤ванавЁч не абы-хто, касмана╝т, ён усё зразумее. ╤
пача╝ расказваць, баючыся аднаго, каб раптам не зазвЁне╝ званок Ё не
перашкодзЁ╝ Ём.
Гушча слуха╝ уважлЁва, сур'ёзна. КалЁ Слава скончы╝, нейкЁ час
задумлЁва ма╝ча╝. Потым спыта╝:
- ПрадбачаннЁ бываюць толькЁ кепскЁя?
- УспамЁнаць боязна.
- Хочаш Ёх пазбавЁцца?
- ВельмЁ...
- Так, так, - заклапочана прамовЁ╝ Павел ╤ванавЁч. - ЯкЁ ╝ вас наступны
╝рок?
- ФЁзЁка...
- Што гавораць твае прадбачаннЁ?
- Я ж у касмана╝ты збЁраюся, - з дакорам адказа╝ Слава.
- Значыць, вывучы╝? Так. Вядома, калЁ вывучы╝, то нЁякЁя прадбачаннЁ не
страшныя. А Ёншыя ╝рокЁ ты не спрабава╝ штодня вучыць? Не? А ты паспрабуй.
Слава суме╝ся. Ён, зрэшты, Ё чака╝ такога кЁрунку Ёх размовы, не трэба
было пачынаць...
Павел ╤ванавЁч, нЁбы не за╝важы╝ перамену ╝ яго настроЁ, прапанава╝:
- Вось табе мой тэлефон. Давай дамовЁмся аб адным. Ты цэлы тыдзень
будзеш вучыць не толькЁ фЁзЁку, а Ё астатнЁя прадметы. А праз тыдзень
пазвонЁш мне. ПаглядзЁм, што атрымаецца. ╤ на футбольныя трэнЁро╝кЁ хадзЁ,
адпрацо╝вай удар левай. Ну, а малых... Разумею, гэта выпадкова. Але ты
старайся ╝сё-такЁ спачатку думаць, а потым рабЁць.
╤ тут зазвЁне╝ званок, калЁдор адразу напо╝нЁ╝ся шумам - воклЁчамЁ,
смехам, тупатам.
- Пайду ╝ наста╝нЁцкую, - сказа╝ Гушча. - ПазвонЁш, га?
- Абавязкова! - крыкну╝ Слава.
Популярность: 44, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GmT